Hồi nhỏ, ông chỉ biết nói tiếng Tày. Cho đến năm 16 tuổi học Trung học phổ thông, ông mới bắt đầu tập nói tiếng Kinh. Trong các sáng tác song ngữ của mình, ông đã viết bằng cả tiếng Tày của dân tộc mình và tiếng Kinh (tiếng Việt) là tiếng phổ thông của cả nước.

 Cho đến nay, ông đã làm chủ biên hơn 30 cuốn sách, in 20 tập thơ và truyện ngắn viết cho cả người lớn và thiếu nhi. Đặc biệt là bộ Tuyển tập thơ  Dương Thuấn  (2010)  dày 2000 trang  đã được ghi danh trong sách Những kỷ lục Việt Nam  là tuyển tập thơ  dày nhất từ trước đến nay và là người sáng tác song ngữ Tày – Việt đầu tiên của Việt Nam. Ông đã được trao tặng  Giải A - Giải thưởng Hội nhà văn Việt Nam năm 1992 và nhiều giải thưởng khác của các tổ chức trong nước và quốc tế.  Trong thư gửi chúc mừng ra mắt Tuyển tập thơ Dương Thuấn tại Hà Nội - năm 2010, cố Giáo sư, dịch giả, nhà nghiên cứu phê bình Hoàng Ngọc Hiến (1930-2011) viết: “Chúc  mừng em. Tôi thấy bộ Tuyển tập thơ Dương Thuấn là rất tốt. Riêng bài thơ nói về những bà già muốn chết, tôi cảm thấy em là một nhà thơ lớn tầm cỡ thế giới. Chưa một nhà thơ nào trên thế giới nói về "sinh lão bệnh tử" sâu sắc, nghiêm trang, "đau đớn lòng" như em. Tôi ngả mũ chào trang thơ này của em, một đóng góp quan trọng cho thơ Việt và thơ thế giới.”

 Người ta còn biết đến Dương Thuấn là một nhà nghiên cứu văn hóa Tày xuất sắc với cuốn Văn hóa Tày ở Việt Nam và tiến trình hội nhập thế giới dày 600 trang do Nhà xuất bản Tri Thức ấn hành năm 2012. Ông đã được mời đến thuyết trình ở các trường đại học của  Mỹ về văn hóa Tày và thơ của mình.
Nhà thơ Dương Thuấn là cộng tác viên lâu năm của  Người bạn đường. Ông vừa mới gửi đến chúng tôi một chùm thơ của ông.

Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc (NBĐ)

  
Bài 1: CHỨ NHÌNH THÌN

Pây quây slíp pi chắng tẻo mà đin tỉ
Đếnh nghé lườn cáu
Chứ nhình Thìn chang cẳm đăm lói mạy

Xẩư xảng ngỏ tán điếp nhình
Nâư nâư ngỏ nẳng khoắc đuây
Chồm sloong nghé pi kha mần lít
Nhình thư tềnh bá hả bẳng nặm
Bại phả hin xiếp tàng oóc khuổi
Nhám kha hâư cụng slướng đây ngòi...

Ngỏ nẳm hết lừ đảy nòn vạ slắc cẳm
Nhình hom bặng nghé mác lì ngám pỏt
Tiểng nhình khua dú xảng xu slâư tíc
Bặng nặm chang nâư luây tẩư khuổi...

Ngỏ chứ nhình vằn xỉng lảu
Lườn chài pậu mà lẳp lùa
Dả au khau mà khên khoang sloóc
Bấu hẩư cần hâư khảm cẩu quá mà
Nhằng bưởng chài tối căn dặng hát
Dả tỉnh xoong mừng tả cái khau
Sloong bưởng tó cằm quỷ, cằm kim
Nhình Thìn vả pây vả hảy
Hả nâư lùa mấư tẻo lòi...

Tứ tẳm pày tỉ nhình pây
Nạn khố ngỏ tẻo pấu kèn bâư mạy
Ngỏ hứn oóc liểu cằn khuổi
Nẳng chồm pja tót pjuốp va
Ngỏ nẳm lặm lứp lứp pù pài
Hết lừ nhình vạ khươi tò kẻt
Slính căn nhình tẻo ngoảc mà...
Ngoòng lai cảng hăn quây lai
Đếnh pù bặng pha lạo chếp slim
Pửa cón nhình Thìn phuối mại:
-Tua cần lầu cảng cải cảng quây
Mì đảy kỉ lai vằn slương điếp
Tán pửa lầu nhằng eng bặng bjoóc eng đây...

NHỚ CHỊ THÌN

Mười năm đi xa rồi trở về quê
Nhìn ngôi nhà cũ
Nhớ chị Thìn những đêm cầm que cùng gõ

Hàng xóm, tôi thương chị nhất
Sáng sáng tôi ngồi cầu thang
Ngắm đôi bắp chân tròn của chị
Chị gánh trên vai năm ống nước
Những tảng đá xếp đường ra suối
Dấu chân nào cũng đẹp đến mê …

Tôi thầm mơ một đêm nằm với chị
Chị sẽ thơm như quả lê mới hái về
Tiếng chị cười bên tai trong vắt
Như nước ban mai chảy dưới khe ...

Tôi nhớ nhất cái ngày chị cưới
Nhà trai họ đến đón dâu
Bà đem dây ra giăng ngoài ngõ
Không cho ai trong họ bước qua cầu
Thế rồi nhà trai thay nhau đứng hát
Bà nghe rồi bỏ sợi dây
Hai bên đối lời vàng ngọc
Chị Thìn vừa đi vừa khóc
Năm hôm lại mặt chị về …

Kể từ lần ấy chị đi
Nghe nai kêu tôi hay thổi khèn lá
Tôi thường hay ra bờ suối
Ngồi xem cá đớp bóng hoa
Tôi lại thầm mong sau núi kia trùng điệp
Chồng chị là người phụ bạc
Giận nhau chị sẽ trở về …
Càng mong chị càng xa biền biệt
Nhìn núi giăng thành lòng tái tê
Chị Thìn ngày xưa thường hay nói:
- Người ta càng lớn thì càng xa
Có được những ngày bao yêu mến
Chỉ khi ta còn nhỏ như hoa ...

Bài 2: MẺ OÓC TẲM TÒ TỨC XOONG MÀ

Tẳm tò tức xoong mà
Lạo hết xướng pền lừ lẻ hết
Lạo lạo sli căn cạ ỏn loóc
Lạo lạo dom dó hết chàu mì
Bại mẻ oóc lủc thai dá bấu nhằng
Chếp tót bấu nọi pây
Chếp tót hăn nhẳt vằn nhẳt cải...

Hò lủc cảu bươn pà
Hò lủc slíp pi liệng
Hò lủc chằng lẩp mả lẹo
Au pây tò tức mẻn thai..

Mì cần thai hò toỏc
Mì cần thai slam hò
Cần mì chết thai lẹo tằng chết
Hết lừ ăn chếp chí đảy khấư tềnh fầy, căm pan hẩư phó
Hết lừ ăn chếp pjói pây đảy nèm nặm lẻ lừm

Hâng lai bấu tò tức dá
Bấu nhằng hí cần páo thai thư chỉa mà
Mì cần vận nhằng pjúc mjầu thả lủc mà xam lùa
Mì cần vận pắc đin sle lủc mà tẳng lườn, tẳng dảo
Mì cần cẳm cẳm tha đếnh oóc pác tu
Mì cần cẳm cẳm nẳng thả lủc dú pỉng fầy

Mượi pầy tò tức khảm pây
Bại mẻ oóc đảy tam them tởi mấư

BÀ MẸ SAU CHIẾN TRANH

Sau chiến tranh
Người người hát tự do
Người người ca hạnh phúc
Người người chăm chút giàu sang
Những bà mẹ mất con
Nỗi đau không bé đi
Nỗi đau ngày một lớn thêm …

Đứa con mang thai chín tháng
Đứa con mười năm nuôi
Đứa con chưa kịp lớn hết
Chiến tranh đã cướp đi rồi

Có bà mẹ mất một đứa con
Có bà mẹ mất ba đứa con
Có bà mẹ mất bảy đứa con
Giá nỗi đau có thể nướng lên bếp lửa khô giòn rồi đập tan đi được
Giá nỗi đau có thể thả trôi theo nước rồi quên

Chiến tranh đã qua lâu rồi
Không còn lo những người khách đến nhà sẽ là những người đưa giấy báo tử
Có bà mẹ vẫn trồng trầu chờ con về hỏi vợ
Có bà mẹ vẫn trông đất chờ con về dựng nhà, dựng cửa
Có bà mẹ đêm đêm ngóng ra sân
Có bà mẹ đêm đêm ngồi bên ngọn lửa

Sau mỗi cuộc chiến tranh
Bà mẹ thêm một lần bất tử

Bài 3: PHA LẠO BUỐT KHỬN

Quằng què ăn lườn chạn hang bản
Kỉ pày pậu ái lọm khảu khít slửp
Cáy lườn xảng bấu nhằng oóc xáy pha
Xá mu đông bấu đi mà cheng nặm...

Mì tua ma đáng liểu khóp tằng bản
Chẩp cần hâư củng tèo tỏt quắt hang
Hăn pện nảy tẻo bấu cần hâư đi lọm
Vằn pây vằn slổng pện bấu pền lăng
Dú nưa pù slung nọi lườn, bản quẹng
Mì pha khen hí khéc chạn khảu mà
Bấu hăn pha làn, tàng pây quảng xoác
Đăm  thấu mà nhằng doại căn nựa nạn
Sliêu lảu nâư pẳng dạu khước slà slà...

Ngị slổng dú bản tò ngòi căn pền quỷ
Phân lấn fạ khăm quá lườn xảng xo fầy
Đếch mốc dác khảm căn xo khảu đảng
Đếch eng slon càm mọi lườn mọi lẻn
Bấu mì lạo hâư nẳt pha lạo khen chang
Mái cạ bấu hăn nắt tọ cả này lèo pện
Hua pi sloong xiên slíp ết pha lạo buốt khửn
Piếng pha lạo hăn đây tọ củng hăn kẻt lai à...
Nghị mà ái tốm pây tọ tẻo ái dom sle
Bấu nhằng hí cáy khảm mà pha xáy
Bấu nhằng hí mu đông mà cheng kin nặm
Bấu nhằng hí chang cừn pỏ lẳc mà mỏ
Ái khảm lườn căn, xẩư tó lèo quằng...

CÁI BỜ  RÀO ĐÃ MỌC LÊN

Quanh những ngôi nhà sàn trên bản cao
Đã có lần người ta định xây rào chắn
Để gà mái nhà bên không còn sang đẻ lộn
Bầy lợn rừng ham cám khỏi mò đến tranh ăn ...!

Bởi có chú chó khoang hay chơi khắp bản
Gặp ai nó cũng đều nhảy lên mừng
Nên người ta lại đành từ bỏ ý định ấy
Ngày lại ngày sống thế có sao đâu
Ở trên núi cao, ít người, bản vắng
Thêm cái bờ rào lo khách sẽ ngại sang
Không có bờ rào, lối đi thời rộng rãi
Tối đi săn về tiện biếu cho nhau thịt hươu
Lúc cất rượu trưa, mời bạn cũng nhanh hơn ...

Tôi đã sống ở cái bản của tôi tình nghĩa
Mưa phùn trời ẩm sang nhà nhau xin lửa
Trẻ khóc đòi ăn sang nhà nhau xin cơm nguội
Đứa bé vừa tập đi dắt sang mọi nhà chơi
Chẳng ai thích đâu, xây bờ rào ngăn giữa
Dẫu không muốn nhưng nay đành phải thế
Đầu thế kỷ hai mươi mốt bờ rào đã mọc lên

Cái bờ rào nhìn vừa đáng yêu vừa đáng ghét
Nghĩ muốn phá tan đi nhưng lại thấy rất cần
Không còn lo gà mái nhà bên sang đẻ lộn
Không còn lo lợn rừng ham cám đến tranh ăn
Không còn lo ban đêm có kẻ trộm đến rình
Sang nhà nhau phải đi vòng hơn một chút ...

Bài 4: MẠ PÌ LÈNG

Mạ Pì Lèng lính khửn quằng pắn pé
Hin củng pin hua khao xoác bặng cần
Cốc xau ké pền ngom sli căn phjải
Phả khao pây vứt vứt khảm quá mà

Slí slướng pù, khau slung, loỏng lẩc
Tả Nho Quế hăn theo toỏc bặng may
Tha vằn khửn nàn pừa pin pừa thả
Tua đếch eng ngọm nhả bứa pện fè

Nưa pù slung lồm pẳt chứ thâng căn
Ngọm nặm khửn tềnh hua Đin tỉ
Noọng phjắp fẻ lồng tấng loẻc hin
Chạu chí đăm khảu lèng, nặm boóc

Khửn Mạ Pì Lèng dặng kếp đao bân
Fạ pjẳp pjẻ nắt pấu kèn hết lượn
Cần lầư củng kha cải mẳng, cảo na
Lăng ngọm lò têm, pin pù khảm tát

MÃ PÌ LÈNG

Đường Mã Pì Lèng dốc quanh co
Đá cũng leo như đoàn người đầu bạc
Nhấp nhô bước dưới rặng phong già
Mây trắng ùn ùn kéo ngang qua

Bốn bề núi thăm thẳm vực sâu
Sông Nho Quế chỉ như gang một sợi
Mặt trời chậm lên vừa leo vừa đợi
Chú bé con cõng cỏ mắt rầu rầu

Trên cao này gió thổi nhớ về nhau
Cõng nước lên đỉnh đầu Tổ quốc
Tìm hốc đá em tra từng hạt
Sớm hôm cơm nắm nước bầu

Lên Mã Pì Lèng hái được những vì sao
Bầu trời lung linh thích thổi khèn và hát
Người nào cũng có đôi bàn chân to
Đeo gùi lên lưng leo non, vượt thác

Bài 5: CHÈ THÁI NGUYÊN

Đin tỉ khỏi mì lai thình đây khển
Cần tỉ khỏi tẳt tảo lị oóc mà
Khéc khửn lườn lẻ xỉng nặm chà
Căm chẻn chắng chắc cần quén lạ

Hại noọng thất kéo mừa fuông Bắc
Hăn chè kheo pù pài têm mọi tỉ
Tằng Mộc Châu, Nghĩa Lộ, Than Uyên
Hại pây lèo đin tỉ khảu fuông Nam
Dú Lâm Đồng chè Di Linh quảng phứt

Chè Nhặt, chè Tàu, chè hả đin slí pé
Chin pác dổng chè cúa xiên fản tỉ
Bấu tỉ hâư chè hom bặng Thái Nguyên

TRÀ THÁI NGUYÊN

Nước tôi có những điều hay quá thể
Người nước tôi cùng tự làm ra tục lệ
Khách đến nhà ai cũng được mời trà
Uống với nhau chẳng cần quen hay lạ

Nếu bạn từng ngược đèo lên phía Bắc
Sẽ thấy trà xanh tràn trên lưng non
Từ Mộc Châu, Nghĩa Lộ, Than Uyên
Nếu đi dọc đất nước vào phương Nam
Sẽ tới Lâm Đồng trà Di Linh bát ngát

Trà Nhật, trà Tàu, trà năm châu bốn bể
Uống trăm thứ trà của nghìn muôn xứ xở
Chẳng đâu thơm ngon như trà Thái Nguyên

(Còn nữa)

Nguồn Tuyển tập thơ Dương Thuấn