Hội Văn học Nghệ thuật VN tại LB Nga - Tin tức - Nguyễn Lam Thuỷ: Ngày cuối cùng ở Budapest

Những nén hương vẫn cháy chưa tàn, trái tim như thắt lại, nước mắt Long lại tuôn trào bởi nỗi nhớ thương bố mẹ, người thân, quê hương... một cảm xúc bâng khuâng sắp sửa phải xa nước Hung. Bạn Long thấy vậy đành rủ Long đi thăm Budapest lần cuối cùng.

Đi hết đường Andrássy - di sản văn hóa Thế giới, đến quảng trường Những người Anh hùng được xây dựng từ giữa thế kỷ 19, nơi đặt tượng của những ông vua có nhiều công lao với đất nước Hung, rồi qua Nhà Quốc hội - một trong những kiến trúc kỳ vĩ của nước Hung và châu Âu, Thành Những người đánh cá, đảo Margit, núi Gellért… nơi nào cũng sạch đẹp, tráng lệ, những công viên được chăm sóc tỉ mỉ, cầu kỳ đủ các loại hoa rực rỡ và cây cảnh. Có lẽ Budapest là thành phố đẹp nhất của xứ Đông Âu, người ta vẫn ví nó là Paris thứ hai. Giữa lòng thành phố có sông Đanuyp thơ mộng chảy từ Bắc xuống Nam chia thành phố làm hai phần. Bên tả ngạn là thành phố Pest bằng phẳng với bao nhiêu nhà kiểu cổ, đa dạng về hình thức và kiến trúc. Bên hữu ngạn là thành phố Buda, núi đồi nối tiếp nhau, thấp thoáng những ngôi biệt thự sang trọng đầy tiện nghi. Nhà thờ Matyás cao vút nằm cạnh khách sạn Hilton cùng với Thành Những người đánh cá sừng sững in bóng xuống dòng sông Đanuyp chứng kiến bao thăng trầm của lịch sử Hung. Buda và Pest được nối liền bởi 10 chiếc cầu, cầu nào cũng đẹp và có kiến trúc độc đáo riêng biệt. Dưới dòng sông rất nhiều tàu du lịch, có con tàu dài cả trăm mét, có bể bơi, dàn nhạc sống với đầy đủ tiện nghi cho du khách đi hàng tháng dọc con sông mấy ngàn cây số từ thượng nguồn rừng Đen của Thuỵ Sỹ cho đến biển Đen.

Đã bảy năm sang Hung, lần đầu tiên Long mới được nhìn thấy và cảm nhận cái đẹp tuyệt vời của Budapest, nhưng anh sắp phải xa nơi này rồi và mãi mãi không bao giờ trở lại. Sau cùng, Long nhờ bạn đưa đến bờ sông Đanuyp phía dưới hạ nguồn ở Budapest, nơi có những cánh rừng nhỏ chạy dọc ven sông. Năm nay mùa thu đến sớm, chưa đến độ giữa thu mà hai bên bờ sông cây cối đã chuyển sang màu vàng, thỉnh thoảng có những cây táo dại cho một màu đỏ rực. Chỉ những hàng bạch dương cao vút vẫn một màu xanh thẳm xào xạc với gió chiều hắt bóng xuống dòng sông lấp lánh dưới ánh nắng chiều thu rực rỡ. Thỉnh thoảng, những chiếc lá vàng rơi theo sông trôi về với biển Đen. Dù con sông đã chảy qua gần năm nước, qua bao nhiêu thành phố công nghiệp lớn nhưng không hề bị ô nhiễm, nước vẫn trong xanh, lặng lẽ, êm đềm, những đàn hải âu và những con chim mòng biển cứ bay lên sà xuống tìm thức ăn trên bọt sóng trắng ngần phun ra sau những đuôi tàu, đàn vịt trời chăm chỉ tìm thức ăn trong những kè đá gần bờ, trên trời cao những đàn quạ đen nháo nhác bay từ phương bắc đi tránh rét. Những chiếc xà lan chở đầy quặng mang cờ Đức, Áo hay Thụy Sỹ chậm chạp oằn mình ngược dòng lên phía Bắc, theo ra đa quay chầm chậm dẫn đường.

Long lại nhớ đến tuổi thơ, những chiều chăn trâu, thả diều trên bãi bồi sông Hồng, những nương dâu mượt mà xanh ngát, bãi ngô đang trổ cờ, phấn hoa cứ bay nhè nhẹ, phảng phất mùi phù sa, mùi hoa cỏ dại lẫn trong gió chiều. Nước sông Hồng cuộn đỏ phù sa chảy xiết, đàn én cứ bay lên, sà xuống, những chiếc xà lan chở đầy cát… Nhìn dòng sông nước mắt Long lại tuôn trào, những tiếng nấc nghẹn trào qua cổ họng. Cái chết đang chờ Long từng ngày! Cái triết lý sống chết là một chuỗi liên hoàn theo một vòng khép kín, giống như mùa thu lá phải lìa cành để mùa xuân nẩy lộc đâm chồi. Ai cũng sinh ra từ hư vô, cát bụi rồi lại trở về với cát bụi, hư vô. Dẫu biết thế, nhưng cõi lòng Long tan nát khi nghĩ về mẹ với bao nỗi nhớ thương.

Lớn lên Long không biết mặt bố. Bà con hàng xóm vẫn bảo Long giống bố. Long cứ mường tượng bố theo bức ảnh mặc quân phục đặt trên bàn thờ. Khi chưa tròn một tuổi mẹ ẵm Long tiễn bố ở chân đê đầu làng, không ngờ đó lần cuối cùng Long được bố ôm hôn. Chưa hết chiến tranh biên giới Tây Nam lại chiến tranh biên giới phía Bắc, bố mãi mãi ra đi chẳng bao giờ trở lại!

Mẹ Long cả một đời khốn khó, vất vả gian nan. Ông bà ngoại mất sớm, mấy chị em côi cút nuôi nhau. Đến tuổi đi lấy chồng, chồng cứ biền biệt đi xa và mất khi con chưa đầy ba tuổi. Mẹ vẫn còn trẻ nhưng ở vậy, chẳng đi bước nữa để cố nuôi Long khôn lớn. Năm nào cũng vậy, trước ngày giỗ bố, mẹ hái những nhành hoa huệ trắng và cam quýt trong vườn, hai mẹ con đi tàu đêm lên Lào Cai. Tàu chậm chạp lầm lũi trong đêm qua những làng nhỏ đìu hiu những ngọn đèn dầu, những thị trấn, thành phố thưa thớt ánh điện. Những làn gió sắc lạnh luồn qua khe cửa sổ phả vào mặt Long. Tiếng bánh xe lăn trên đường ray xình xịch, tiếng còi tàu xé tai cứ vang mãi trong đầu. Đến nghĩa trang còn sớm lắm, sương chưa tan, còn ướt sũng cả lối đi, mặt trời chưa nhú ra khỏi cánh rừng đầy sương màu trắng đục, phía tây những ngôi sao cuối cùng lấp lánh đang mờ dần rồi biến mất. Hai mẹ con lặng lẽ dùng chiếc khăn lau sạch những tấm bia mộ rồi chia những nhành huệ trắng, trái cây cho chồng và đồng đội của chồng, những nén nhang được thắp lên, gió thổi mạnh nhưng khói hương không muốn bay đi cứ cuộn tròn trên những ngôi mộ, mẹ Long khấn vái xin các anh phù hộ cho hai mẹ con được mạnh khỏe, an lành, may mắn, học giỏi!

Long học khá, nhưng nhà nghèo quá, cái xe đạp mẹ cũng không mua nổi, trường phổ thông trung học ở phố huyện xa lắm. Long thương mẹ, ráng học mỗi ngày đi bộ hàng chục cây số. Những ngày giáp tết Long nghỉ học, thức dậy từ 1 giờ sáng cùng mẹ và bà con xóm giềng lội bì bõm nước sông Hồng lạnh giá dưới mưa phùn gió bấc đưa gạo, từng củ su hào, bắp cải... lên thuyền ngược sông lên Hà Nội, bán ở gầm cầu Long Biên, công an thuế vụ lại đuổi bắt… Bán được hàng mẹ mua cho Long quần áo mới, sách vở… Long mừng lắm!

Tốt nghiệp phổ thông trung học không thi vào đại học, Long thương mẹ chăm chỉ làm tất cả những việc trong vườn, ngoài ruộng, đóng gạch sửa lại căn nhà rách nát. Có đợt xuất khẩu lao động đi Iraq, mẹ chạy chọt vay mượn 50 triệu đồng, qua bao nhiêu cửa xin cho Long đi được, mừng và hạnh phúc vô cùng. Sang đến nơi chưa đầy một tháng, đang bập bẹ học tiếng Iraq thì Mỹ và liên quân đánh Iraq, lật đổ chế độ Saddam Hussein. Cả đội đi bộ hàng tuần trên sa mạc cát, ban ngày nóng 40-50 độ, ban đêm lại xuống âm độ, vừa đói vừa khát đến Kuwait chờ Liên Hiệp quốc mua cho vé về nước.

Về đến nhà, Long lại buồn chán, lang thang không có tiền, không có công ăn việc làm mà nợ thì vẫn còn nguyên. Như cái trò đánh bạc, càng thua, càng cú. Nghe có dịch vụ đi Hung, Long lại nhờ mẹ vay tiền. Một lần nữa mẹ lại cố chạy vạy, vay 100 triệu đồng lãi suất 3%/tháng. Khi ra đi mẹ cố vay mượn bạn bè 20 triệu bảo Long mua tượng gỗ và đồ mỹ nghệ để bán làm vốn lúc mới sang. Lên Hà Nội Long không dám mua mà gửi tiền về cho mẹ vì sợ mẹ vay nhiều quá biết khi nào trả được. May mà chuyến đi trót lọt. Sang Budapest một tháng là hết hạn visa vì tiền ít Long không thể xin được visa lao động, nên không làm được giấy cư trú dài hạn, Long đi bán hàng hiệu giả như Adidas, Nike…ở chợ trời Bốn con hổ, Budapest. Cứ mỗi lần thuế vụ, hải quan, công an đến là hồn lên tận trời xanh, chạy như ma đuổi vì chẳng có giấy cư trú và giấy phép bán hàng.

Có lần thuế vụ “đi càn”, không kịp chạy đành chui vào tủ bán hàng, nhờ bạn khóa tủ lại. Ngồi trong tủ như ngồi trên chảo lửa, người run bần bật, mồ hôi ướt đầm đìa, hồi hộp nghe tiếng chân bước thình thịch, rồi đến tiếng máy cưa điện réo lên như xé tai. Khóa tủ bị cưa, toàn bộ hàng hóa hải quan tịch thu còn Long bị bắt, lại phải ngồi cả tuần trong nhà giam công an quận. Long thấy cuộc đời quá vô lý. Người dân nghèo không đủ tiền mua hàng hiệu thật, họ chấp nhận mua hàng nhái mác, họ hoàn toàn biết, họ cố tự lừa mình để được sang trọng giả. Thế mà nhà chức trách lại cấm! Trong khi đó bọn chủ Adidas, Nike… là những nhà tư bản kếch xù lại được pháp luật bảo vệ, người đi kiếm từng bữa ăn thì lại bị bắt. Toàn cầu hóa đúng là một chính sách thực dân không cần đội quân xâm lược! Dòng chảy lợi nhuận cứ tuôn về những siêu cường, những nước nghèo lại càng nghèo thêm, dân đen cứ bị bần cùng hóa.

Cũng có lần tan chợ đi về nhà, đang đứng ở bến xe buýt, bất ngờ nghe tiếng phanh ken két, hai công an nhanh như con sóc nhảy ra khỏi xe tiến thẳng đến phía Long. Chưa kịp phản ứng, mà chạy thì cũng chẳng kịp. Họ hỏi giấy tờ cư trú, không có… đang ấp úng trả lời thì bị lôi lên xe công an luôn. Tưởng họ đưa Long về đồn, ít nhất một tuần bị giam ở đó! Không ngờ họ chở Long đến đoạn đường vắng, đuổi ra khỏi xe, chẳng cần nói điều gì, cả hai người công an thi nhau khám từ đầu đến chân, bắt phải cởi cả giày. Có bao nhiêu tiền trong túi và một số giấu ở bít tất cũng bị lột sạch! Không hề có biên bản, không một lời giải thích. Lấy hết tiền họ thả Long ở đó. Từ phía đông những đám mây dày đặc xám xịt màu chì kéo đến phủ kín cả bầu trời. Chớp chạy loằng ngoằn từ đám mây này đến đám mây khác, sấm nổ ầm ầm, gió rít làm cây cối ngã nghiêng. Mưa bắt đầu rơi lộp bộp xuống cành cây, tung toé trên mặt đường bắn lên những tía nước, những vũng nước sủi đầy bong bóng. Long nép mình vào một gốc cây to nước chảy dòng từ đầu xuống chân, quần áo dày dép ướt sủng. Thỉnh thoảng những tia sét sáng rực đâm xuống đất với tiếng nổ rung chuyển mặt đất cả đôi tai của Long như điếc, váng cả đầu, tiếng sét cứ rền vang đi xa rồi vọng lại. Hai bàn tay Long vuốt mặt liên tục nhưng không sao cản nổi những giọt nước mưa cứ chảy dòng từ trán, trào vào mắt, làm đôi mắt cay xè, tai ong ong...Cơn mưa càng hung giữ, không thể chờ cơn mưa tạnh, Long đội mưa đi dọc con đường lúc bọn công an chở vào. Cuối cùng Long lần ra được bến xe bus cách đấy hơn cả km.

May quá đúng lúc xe bus đến Long vội vàng lên xe, nước từ quần áo, từ dày chảy ra làm sàn xe ướt sũng. Đứng trên xe Lonh đã khóc. Sao mà đời đắng cay và bất công thế! Uất ức, căm giận nhưng biết kêu ai. Trên đời này ở đâu cũng có những kẻ đốn mạt, hơn nữa là người lẽ ra phải giữ gìn kỷ cương pháp luật lại đi trấn lột những kẻ cùng đinh! Đông Âu đã hơn 20 năm thay đổi thế chế chính trị nhưng người dân vẫn ngỡ ngàng, bâng khuâng và tiếc nối, còn đám làm chính trị khi nào muốn thực hiện ý đồ có lợi cho mình thì lừa dân làm “cách mạng”. “Cách mạng” xong rồi dân đen lại về phận dân đen, còn quyền lực, sung sướng, vinh quang... thì chúng hưởng.
                        *
                       *     *
    Đã bảy năm sang Hung, nhưng Long chẳng biết nơi nào. Sáng sớm ra chợ, tối về nhà. Làm sao biết về văn hóa Hung, bởi tiếng chẳng sành. Bán hàng chỉ cần cầm máy tính tiền và chỉ trỏ là đủ, quan trọng là biết cách đếm tiền. Long quên sao được những mùa đông gian nan, vất vả, cực khổ… có những ngày giá rét âm 25ºC tuyết ngập đến đầu gối, mặc bốn cái quần, đi năm đôi tất lại còn phải quấn một lớp ni-lon mỏng để chống nước thấm vào, đi giày lớn hơn hai số mới xỏ chân vào được. Phải uống rượu vodka, nhảy lò cò suốt ngày để cho người đỡ lạnh. Mặt Long nhiều lần bị bỏng lạnh ứa máu, thâm sì, đôi môi có nhiều rãnh nứt sâu. Nhưng mỗi lần khách đến là quên tất cả, lao đi như con thiêu thân tìm hàng cho khách. Cả mùa đông như thế từ 6 giờ sáng đến 6 giờ chiều làm việc quên cả mệt nhọc, ngay cả người Hung ngàn đời quen chịu lạnh, họ cũng không làm thế được!

Cách đây bảy tháng Long cảm thấy phần bụng bên phải cạnh mạn sườn cứ nằng nặng, không đau, sờ gan không to, ăn uống vẫn tốt, da không vàng, mọi sinh hoạt bình thường. Linh cảm thấy có điều gì xấu đang đến với Long, thấy lo lo. Nhưng đi khám bệnh không có giấy tờ cư trú, không có bảo hiểm sức khỏe. Nếu đi khám mất cả trăm đô là chuyện bình thường, còn nằm viện mỗi ngày mất cả mấy trăm đô Long đâu có tiền, xoay mãi bạn thương tình cho mượn giấy cư trú và bảo hiểm sức khỏe. Đi thử máu mới biết Long bị viêm gan siêu vi B, nhưng chức năng gan vẫn bình thường, bác sĩ bảo với Long phải đi siêu âm. Kết quả gan hơi to, lá gan bên trái có khối u 3 cm. Bác sĩ quyết định cho Long chụp MR bụng(chụp cắt lớp cộng hưởng từ vùng bụng) rồi chuyển Long đến khoa giải phẩu bệnh lý sinh thiết tế bào gan - kết quả chẩn đoán Long bị ung thư tế bào gan nguyên phát trên bệnh nhân có tiền sử viêm gan siêu vi B. Khi nhận kết quả xét nghiệm, Long đã gào khóc thảm thiết, thương mình thì ít, thương mẹ thì nhiều. Hai khoản nợ mẹ vay cho Long đi Iraq và Hung chưa trả hết. Bảy năm chưa về được thăm mẹ, 34 tuổi đầu chưa được một lần yêu, mà năm nào mẹ cũng giục về quê lấy vợ để giúp mẹ tuổi già. Để mẹ vui, Long cứ hứa hoài. Trong cơn đau tuyệt vọng, những kỷ niệm vui, buồn, tủi nhục, hạnh phúc, đau thương, vất vả, đắng cay… lại hiện về, nhưng bây giờ đối với Long tất cả đều đẹp, bởi đấy là cuộc sống! Cuộc sống thật đáng quí vô cùng! Long cầu khấn ông Trời cho Long được sống, được tồn tại trên thế gian này, được về với mẹ. Không lẽ nào ông Trời lại tàn nhẫn, phũ phàng với mẹ con Long đến thế!

Cái đêm chờ mổ dài như mấy chục năm, Long trằn trọc không hề chợp mắt, nhìn chai dịch truyền treo lơ lửng từng giọt cứ rơi đều… Long thầm gọi mẹ nhiều lần: „Mẹ ơi, lại một lần nữa mẹ lại phải vay tiền để tiễn con về nơi vĩnh hằng. Con sẽ không xa mẹ, nằm lại bên chân đê sau lũy tre làng…”